Perbezaan samak dan sertu sering kali menjadi persoalan dalam kalangan masyarakat Islam, terutama apabila berhadapan dengan isu kebersihan dan penyucian najis.
Ramai yang menyangka kedua-duanya adalah kaedah yang sama, sedangkan hakikatnya, samak dan sertu mempunyai maksud, tujuan, serta hukum pelaksanaan yang sangat berbeza dalam fiqh Islam.
Jadi, apa sebenarnya beza samak dengan sertu? Sertu digunakan untuk menyucikan najis mughallazah najis berat seperti babi atau anjing dengan kaedah membasuh tujuh kali, termasuk sekali dengan air bercampur tanah. Manakala samak pula merujuk kepada proses menyucikan kulit bangkai haiwan agar boleh digunakan, seperti untuk pakaian atau barangan harian.
Memahami perbezaan samak dan sertu amat penting, bukan sahaja dari sudut hukum, tetapi juga dari segi menjaga kesucian diri, tempat tinggal dan barangan harian kita sebagai umat Islam. Dalam artikel ini, kami akan huraikan secara menyeluruh tentang dua istilah penting ini, berdasarkan dalil sahih, pandangan ulama, dan aplikasi praktikal dalam kehidupan seharian.
Perbezaan Samak dan Sertu
Ramai orang keliru antara samak dan sertu, sedangkan kedua-duanya merujuk kepada kaedah penyucian yang berbeza dalam Islam. Perbezaan ini bukan sahaja dari segi istilah, malah melibatkan objek yang disucikan, kaedah pelaksanaan, serta tujuan utamanya.
Pemahaman yang betul akan membantu umat Islam mengamalkan kebersihan secara sah mengikut hukum syarak. Berikut adalah perbezaan samak dan sertu:
1. Dari Sudut Tujuan dan Objek Penyucian
Perbezaan paling ketara antara samak dan sertu terletak pada tujuan penyucian dan objek yang terlibat.
Sertu digunakan untuk menyucikan najis mughallazah, iaitu najis berat seperti air liur atau jilat anjing dan babi. Objek yang biasanya perlu disertu termasuklah anggota badan, pakaian, peralatan dapur, lantai atau apa-apa yang terkena najis tersebut.
Manakala samak pula khusus untuk menyucikan kulit bangkai haiwan supaya ia menjadi suci dan boleh digunakan, seperti untuk pembuatan beg, kasut, atau barangan kulit.
Kulit haiwan yang mati tanpa disembelih secara sah dianggap najis, tetapi ia boleh digunakan selepas disamak – kecuali kulit anjing dan babi yang tetap haram digunakan walaupun disamak.
2. Kaedah Pelaksanaan
Kaedah sertu adalah lebih khusus dan mempunyai syarat yang ketat. Ia perlu dilakukan dengan membilas kawasan yang terkena najis sebanyak tujuh kali, dan salah satu daripada bilasan tersebut hendaklah menggunakan air yang telah dicampur dengan tanah.
Ini bersandarkan kepada hadis sahih daripada Nabi Muhammad SAW yang menyatakan bahawa cara menyucikan bekas yang dijilat anjing adalah dengan membasuhnya tujuh kali dan salah satunya menggunakan tanah.
Sebaliknya, samak tidak memerlukan air tanah. Proses samak dilakukan dengan menghilangkan sisa darah, daging dan bau busuk dari kulit bangkai menggunakan bahan-bahan tertentu seperti tawas, asam jawa, garam atau alat tajam.
Tujuannya ialah untuk mengawetkan kulit supaya tahan lama dan tidak mudah rosak. Apabila kulit tersebut telah disamak dengan betul, ia dianggap suci untuk digunakan, kecuali bagi kulit yang datang daripada haiwan haram.
3. Perspektif Tujuan Ibadah
Sertu lebih berkait langsung dengan kesempurnaan ibadah kerana ia melibatkan penyucian diri, pakaian dan tempat solat daripada najis berat. Samak pula tidak memberi kesan kepada sah atau batalnya solat secara langsung, tetapi lebih kepada memastikan barangan yang digunakan seperti pakaian atau alas dibuat daripada bahan yang suci.
4. Implikasi dalam Kehidupan Seharian
Dalam dunia moden, sertu sangat penting terutama dalam industri makanan, pengendalian haiwan, dan kebersihan rumah. Sebagai contoh, penyedia makanan perlu memastikan perkakas bebas najis mughallazah.
Samak pula relevan dalam industri barangan kulit, di mana pengguna Muslim perlu tahu asal usul kulit tersebut untuk memastikan ia suci dan halal digunakan.
5. Kesalahan Umum dalam Membezakan
Antara kesilapan yang sering berlaku ialah apabila seseorang menyangka bahawa mencuci najis anjing dengan sabun atau detergen sahaja sudah mencukupi, tanpa perlu menggunakan tanah. Hakikatnya, tanpa unsur tanah, proses sertu tidak sah menurut majoriti ulama termasuk mazhab Syafi’i yang dominan di Malaysia.
Sebaliknya, ada juga yang menyamak bekas atau pakaian yang terkena najis anjing, sedangkan samak tidak sesuai untuk tujuan tersebut. Ini menunjukkan pentingnya masyarakat membezakan antara sertu yang digunakan untuk najis berat dan samak yang digunakan khusus untuk kulit haiwan sahaja.
Apa Itu Sertu dan Bilakah Ia Diperlukan?
Sertu ialah satu kaedah penyucian dalam Islam yang digunakan untuk membersihkan najis mughallazah, iaitu najis paling berat yang melibatkan anjing dan babi. Proses ini tidak boleh dilakukan secara sembarangan kerana ia melibatkan syarat yang telah ditetapkan oleh syarak dan disokong oleh hadis sahih.
1. Definisi
Sertu berasal daripada perkataan Arab yang membawa maksud mencuci atau menyucikan. Dalam konteks fiqh, sertu bermaksud membasuh sesuatu yang terkena najis berat seperti air liur atau jilat anjing dan babi sebanyak tujuh kali, di mana salah satu daripada cucian itu mestilah menggunakan air bercampur dengan tanah yang suci.
Ini bersandarkan kepada hadis Nabi Muhammad SAW yang diriwayatkan oleh Muslim: “Sucinya bekas salah seorang kamu yang dijilat anjing ialah dengan membasuhnya tujuh kali, salah satunya dengan tanah.” Ini jelas menunjukkan bahawa tanah merupakan elemen penting dalam proses penyucian najis mughallazah.
2. Dalil dan Hukum dalam Islam
Hukum sertu adalah wajib apabila berlaku sentuhan secara langsung dengan najis mughallazah. Sentuhan yang dimaksudkan termasuk jilat, air liur, bulu yang basah, atau daging anjing dan babi. Sekiranya sentuhan berlaku dalam keadaan kering dari kedua-dua pihak, menurut pandangan kebanyakan ulama, ia tidak memerlukan sertu.
Namun jika najis itu dalam keadaan basah dan menyentuh objek lain yang kering, maka sertu perlu dilakukan. Hal ini penting bagi memastikan kebersihan dan kesucian badan, pakaian dan tempat ibadah.
3. Situasi Biasa Memerlukan Sertu
Dalam kehidupan seharian, terdapat beberapa situasi di mana umat Islam di Malaysia mungkin perlu melakukan sertu, antaranya:
- Tersentuh atau dijilat anjing semasa bersiar-siar di taman awam.
- Tertumpah produk yang mengandungi unsur babi seperti gelatin atau lemak babi di atas permukaan dapur.
- Menyentuh barangan kulit yang tidak pasti sumbernya ketika membeli di pasar raya.
- Menyewa rumah atau peralatan daripada pemilik bukan Islam yang pernah memelihara anjing di dalam rumah.
Dalam semua situasi ini, umat Islam digalakkan bertindak berhati-hati dan melakukan proses sertu jika wujud syak wasangka kuat tentang kemungkinan terkena najis mughallazah. Sertu bukan hanya isu kebersihan fizikal, tetapi juga soal kesucian ibadah yang menjadi tunjang utama dalam kehidupan Muslim.
Apa Itu Samak dan Penggunaannya?
Samak merupakan salah satu kaedah penyucian yang sering disalah anggap sama seperti sertu. Namun, dalam konteks fiqh Islam, samak mempunyai maksud dan tujuan yang berbeza sama sekali. Ia tidak berkaitan dengan najis mughallazah, sebaliknya lebih kepada proses penyucian kulit haiwan agar boleh digunakan dalam kehidupan harian.
1. Maksud Menurut Hukum Islam
Samak berasal daripada perkataan Arab al-dhabghu yang membawa maksud mengawet atau merawat kulit. Dalam hukum Islam, samak merujuk kepada proses menyucikan kulit bangkai haiwan yang mati bukan dengan cara sembelihan yang sah.
Proses ini membolehkan kulit tersebut digunakan, asalkan ia bukan daripada haiwan yang haram seperti anjing dan babi.
Hadis daripada Ibn Abbas RA menyebut bahawa Nabi Muhammad SAW bersabda: “Kulit bangkai, apabila disamak, ia menjadi suci.” (Riwayat Abu Daud dan al-Tirmizi). Hadis ini menjadi asas kepada keharusan menggunakan kulit bangkai selepas ia disamak, dengan syarat ia bukan berasal daripada haiwan najis secara zat.
2. Tujuan dan Dalil Berkaitan
Tujuan utama samak ialah untuk menghilangkan darah, lemak, bau busuk dan kelembapan daripada kulit haiwan. Proses ini menjadikan kulit tersebut tahan lama, tidak mudah rosak dan boleh digunakan untuk pelbagai kegunaan seperti pakaian, kasut, beg dan perabot.
Samak dilakukan menggunakan bahan-bahan yang mempunyai sifat menyerap kelembapan dan menghilangkan bau busuk. Antara bahan yang digunakan ialah garam, tawas, asam jawa, getah pokok atau bahan kimia moden. Proses ini tidak melibatkan penggunaan air bercampur tanah seperti sertu.
Dalil dari hadis yang sahih menyokong kaedah samak ini. Menurut Imam al-Nawawi, kulit haiwan yang suci seperti lembu, kambing atau rusa adalah halal digunakan selepas disamak, walaupun haiwan tersebut mati tanpa sembelihan.
Namun, kulit anjing dan babi tetap haram digunakan walaupun telah disamak kerana kedua-duanya adalah najis dari zatnya.
3. Jenis Kulit Haiwan Boleh Disamak
Tidak semua kulit haiwan boleh disamak. Kulit haiwan yang halal dimakan dan yang tidak halal dimakan tetapi bukan daripada jenis najis seperti harimau atau buaya boleh disamak dan digunakan, asalkan prosesnya memenuhi syarat.
Namun, kulit anjing dan babi, serta keturunannya, tetap tidak boleh digunakan kerana ia tergolong dalam najis mughallazah. Oleh itu, jika seseorang menjumpai barangan kulit seperti tali pinggang, beg atau kasut yang tidak diketahui sumbernya, adalah lebih baik mengelakkan penggunaannya atau memastikan statusnya terlebih dahulu.
Samak hanya dilakukan untuk kulit, bukan untuk menyucikan najis mughallazah. Ini merupakan kekeliruan besar yang perlu diperbetulkan dalam kalangan umat Islam.
FAQ Berkaitan Perbezaan Samak dan Sertu
1. Apakah beza samak dan sertu dalam membersihkan najis?
Sertu ialah kaedah penyucian bagi najis mughallazah seperti anjing dan babi, yang dilakukan dengan membilas sebanyak tujuh kali, di mana salah satu bilasan tersebut mesti menggunakan air bercampur tanah.
Samak pula merujuk kepada proses menyucikan kulit bangkai haiwan agar boleh digunakan, tanpa melibatkan tanah dan air seperti dalam sertu.
2. Bolehkah sertu dilakukan tanpa tanah?
Menurut majoriti ulama termasuk mazhab Syafi’i, penggunaan tanah adalah wajib dalam proses sertu kerana ia bersandarkan kepada hadis yang jelas. Namun, terdapat pandangan kontemporari yang membenarkan penggunaan sabun tanah liat atau produk berasaskan tanah jika bahan tanah itu masih dominan dan memenuhi syarat syarak.
3. Adakah sabun tanah liat sah untuk sertu?
Ya, selagi sabun itu mengandungi tanah yang mencukupi dan penggunaannya mengikuti kaedah yang ditetapkan syarak, ia boleh digunakan untuk menggantikan tanah semula jadi. Namun, penting untuk memastikan produk tersebut benar-benar mengandungi tanah dan bukan hanya bahan kimia.
4. Apakah hukum menggunakan kulit bangkai selepas disamak?
Kulit bangkai daripada haiwan yang tidak najis secara zat seperti kambing, lembu atau rusa adalah suci dan boleh digunakan selepas disamak. Tetapi kulit anjing dan babi tetap haram digunakan walaupun telah disamak kerana kedua-duanya termasuk dalam kategori najis berat secara zat.
Kesimpulan
Memahami perbezaan samak dan sertu adalah penting dalam kehidupan seharian seorang Muslim. Kedua-duanya melibatkan penyucian, tetapi dari aspek yang berbeza.
Sertu wajib dilakukan apabila terdapat sentuhan dengan najis mughallazah seperti anjing dan babi, dengan syarat tujuh kali basuhan termasuk satu kali bersama tanah. Samak pula dilakukan untuk menyucikan kulit bangkai haiwan agar boleh digunakan, dan tidak terpakai untuk menyucikan najis berat.
Dengan memahami definisi, dalil dan kaedah pelaksanaan bagi kedua-dua konsep ini, kita dapat memastikan amalan kebersihan yang selari dengan hukum Islam. Ia bukan sahaja menyucikan dari sudut fizikal, tetapi juga menyempurnakan ibadah harian seperti solat yang memerlukan pakaian dan tempat suci.
Jika terkena najis mughallazah, ingat formula mudah, tujuh basuhan, satu dengan tanah. Jika ingin menggunakan kulit haiwan, pastikan ia bukan dari anjing atau babi, dan sudah disamak mengikut syarak.
Jangan ambil mudah isu kebersihan dalam Islam, kerana ia adalah asas kepada kesucian diri dan ibadah yang sah.
Jika anda rasa artikel ini bermanfaat, kongsikan dengan keluarga dan rakan agar lebih ramai memahami perbezaan antara samak dan sertu. Jangan lupa untuk baca juga artikel lain di Eguru.my, seperti:
Leave a Comment